هر خیریه و سازمان مردم‌نهادی نیاز به یک طرح یا برنامه کسب‌و‌کار دارد. چراکه خیریه‌ها نیز نوعی کسب‌و‌کار محسوب می‌شوند.


از آنجا که خیریه‌ها نوعی کسب‌و‌کار محسوب می‌شوند، قبل از درخواست بررسی وضعیت مالی برای استفاده از معافیت‌های مالیاتی، باید نوع کسب‌و‌کار خود را مشخص کنند.

اگرچه در تعریف، بین NGO (سازمان مردم‌نهاد) و موسسه خیریه تفاوت‌هایی وجود دارد، ولی به لحاظ قانونی بسیاری از قوانین در بین این دو مشترک هستند و در ایران نیز هردو بنام «خیریه»، شناخته می‌شوند. 

به هر حال داشتن برنامه‌ریزی جامع برای هر سازمان‌مردم‌نهاد یا خیریه‌ای به اندازه یک کسب‌و‌کار تجاری، ضرورت دارد. یکی از مهمترین وظایف هر خیریه‌ای برای شروع کار، تعریف و توسعه طرح کسب‌و‌کار (Business Plan) خود است.


طرح کسب‌و‌کار (Business Plan) در خیریه‌ها


مزایای داشتن طرح کسب‌و‌کار (Business Plan) برای خیریه‌ها

  • متقاعد نمودن سرمایه‌گذاران یا اهداکنندگان عمده برای تأمین مالی خیریه؛
  • جلب نظر افراد برای عضویت در هیئت مدیره و توضیح آنچه در خیریه در حال انجام گرفتن است؛
  • طرح کسب‌و‌کار، به عنوان یک راهنما برای خیریه‌ها عمل می‌کند، تا از مسیر اصلی خود خارج نشوند.


9 آیتم ضروری در برنامه کسب‌و‌کار خیریه‌ها

طرح کسب‌و‌کار را می‌توان در تمام طول فعالیت خیریه استفاده کرد و هر تغییری در تشکیلات سازمانی خیریه، در آن لحاظ خواهد شد. طرح کسب‌و‌کارهای تجاری ممکن است کاملا مختصر باشد در حالی‌که طرح کسب‌و‌کار خیریه‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد ممکن است مفصل و خیلی طولانی باشد.

فرمت طرح کسب‌و‌کار برای موسسات خیریه متناسب با نوع آن‌ها متفاوت است، اما بطور کلی عناصر چندگانه آن که به صورت جهانی و مشترک هستند، عبارتند از:

1. خلاصه اجرایی طرح

خلاصه اجرایی طرح، مرور مختصری است بر کل طرح کسب‌و‌کار خیریه. 

خلاصه طرح باید به اندازه کافی جالب و جذاب باشد تا خواننده را درگیر خود کند. 

ماموریت خیریه، تاریخ اجرای طرح، نقاط قوت و توانایی‌های منحصر به فرد خیریه نیز باید در خلاصه طرح، شرح داده شود. 

لیستی از محصولات، خدمات یا برنامه‌های خیریه در خلاصه طرح ارائه خواهد شد. طرح‌های بازاریابی خیریه و چگونگی جمع‌آوری و تامین منابع مالیخیریه نیز در این طرح ذکر می‌شود.


2. ساختار سازمانی

شرح تشکل سازمانی و چگونگی سازماندهی خیریه، از هیئت مدیره تا کارکنان و همچنین توصیف شرکت‌های تابعه و روند پیشرفت سازمان در این قسمت آورده خواهد شد.

همچنین اهداف خیریه، برنامه‌ریزی برای رشد آن و فهرستی از چند فعالیت و تغییری که خیریه در منطقه‌ای خاص ایجاد کرده به صورت فهرست‌وار در این بخش ذکر خواهد شد.


3. محصولات، برنامه‌ها یا خدمات

فهرست و توصیف محصولاتی که ممکن است خیریه تولید یا توزیع کند، برنامه‌ها یا خدماتی که ارائه می‌دهد و یا قصد دارد که ارائه دهد، شامل فرایندهای تحویل، منابع و محصولات، مزایای آنچه که موسسه ارائه می‌دهد و برنامه‌های توسعه آینده خیریه، در این قسمت توضیح داده خواهد شد. 

همچنین در این قسمت اطلاعات مربوط به هرگونه کپی‌رایت (حق نشر)، علائم تجاری یا افتخاراتی که خیریه دریافت نموده است، باید ارائه شود. در نهایت در این قسمت هر محصول و خدمات جدیدی را که خیریه قصد دارد در آینده ارائه کند نیز توضیح داده می‌شود.


4. برنامه‌های بازاریابی

هر خیریه برای تکمیل این قسمت باید به سئوالات زیر پاسخ دهد: 

برای رسیدن به چه چیزی تلاش می‌کنید؟ برای رسیدن به آن چه کارهایی انجام می‌دهید؟ حوزه‌هایی که در آن فعالیت دارید و خدماتی را که ارائه می‌دهید، کدامند؟ زیرمجموعه‌های حوزه فعالیت خیریه شما کدامند؟

علاوه بر پاسخ به سئوالات بالا، روند و نیاز بازار خود، خدمات خیریه خود و اینکه چه سازمان‌های رقیب دیگر و حتی همکارانی در این بازار ممکن است، داشته باشید را در این قسمت توضیح دهید

لیست فعالیت‌های تبلیغاتی خیریه، بررسی‌ها و نتیجه تحقیقات بازار، رسانه‌ها و کانال‌های ارتباطی خود در این قسمت فهرست‌وار، ارائه دهید. نمونه‌های موفقی از فعالیت‌های تبلیغاتی خیریه خود را در این بخش ضمیمه کنید.


5. برنامه عملیاتی

در این قسمت، هر خیریه توضیح خواهد داد که چگونه قصد دارد خدمات ارائه دهد؟ چه امکاناتی دارد؟ 

آیا لیست تجهیزات و یا موجودی دارایی‌های خود را دارد؟ چگونه می‌خواهد به فعالیت هدف مد نظر خود ادامه دهد؟ و چگونه تاثیر برنامه‌ها و خدماتش را ارزیابی می‌کند؟


6. مدیریت و تیم سازمانی

در این بخش خیریه توضیح می‌دهد که چه کسانی در تیم مدیریت خیریه، فعالیت می‌کنند؟ همچنین اطلاعات کارکنان و مدیران کلیدی و تخصص آن‌ها را در فهرستی ارائه می‌دهد.

لیست اعضای هیئت مدیره و تخصص آن‌ها، نمودار سازمانی خیریه و بیانیه ماموریت آن به علاوه ارزیابی نیازهای کارکنان فعلی و آینده خیریه از جمله نحوه استفاده از نیروهای داوطلب، در این فهرست ارائه خواهد شد.


7. سرمایه‌گذاری

در این بخش ساختار مالی و سرمایه‌گذاری خیریه توضیح داده می‌شود.
فهرست وام‌ها، بدهی‌ها، دارایی‌ها، اوراق قرضه و کمک‌های مالی به خیریه و همچنین ذکر اینکه آیا خیریه شعبات و یا شرکت‌های تابعه‌ دارد یا خیر و توضیح اینکه این شرکت‌ها با خیریه اصلی چه ارتباطی دارند، در این قسمت آورده می‌شود.


8. طرح مالی

این بخش از طرح باید وضعیت مالی فعلی و آینده مالی پیش‌بینی شده خیریه را دربر گیرد؟ و توضیح دهد که منبع درآمد خیریه از کجاست؟ 

این بخش شامل گزارشات مالی، ترازنامه، صورت حساب جاری و پیش بینی‌های مالی خیریه می‌شود که هرگونه نیاز مالی خیریه در آن توضیح داده می‌شود.
در این گزارش لیستی از هر گونه کمک‌های مالی دریافتی خیریه، کمک‌های قابل توجه و پشتیبانی‌های مالی که در نوع خود مهم بوده، شامل برنامه جمع‌آوری کمک‌های مالی، ارائه خواهد شد.


9. پیوست (ضمیمه)

در ضمیمه طرح کسب‌و‌کار خیریه، لیست کارکنان کلیدی، فهرست اعضای هیئت مدیره، پرینتی از گزارشات مربوطه و نمودارها، تبلیغات، برنامه‌های استراتژیک، مأموریت و چشم انداز خیریه و گزارش سالیانه آن، قرار داده می‌شود.

در نهایت، اجازه ندهید طرح کسب‌و‌کار خیریه شما فقط در قفسه بماند و به اصطلاح خاک بخورد. دوباره آن را مرور و تجدید نظر کنید. طرح و برنامه کسب‌و‌کار خود را به یک طرح تفصیلی تبدیل و آن را به روز نگه دارید.