مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها یا CSR در دنیای مدیریت، تاکید دارد که سازمان‌ها تنها در برابر سهامدارانشان مسئول نیستند بلکه در مقابل جامعه و محیط زیست اطراف خود نیز باید مسئول و پاسخگو باشند. در این نوشتار با نمونه‌های موفق شرکت‌های مسئولیت اجتماعی داخلی و خارجی و همچنین فعالیت‌های آنها، آشنا خواهیم شد.
مسئولیت اجتماعی معتقد است که دوران نگاه کردن تک‌بعدی به تراز‌نامه مالی شرکت‌ها که تنها، سود خالص را ملاک موفقیت و اعتبار شرکت در میان رقبا می‌دانستند، گذشته است.
به همین خاطر، مسئولیت اجتماعی، به مقوله کسب و کار و تراز‌نامه مالی شرکت‌ها، به جای نگاه سنتی، نگاهی سه بعدی دارد. این بدان معناست که، مسئولیت اجتماعی برای اعتبار‌سنجی شرکت‌ها، سود (PROFIT) ،جامعه (PEOPLE) و محیط زیست (PLANET) را همزمان در تراز‌نامه مالی شرکت‌ها و مجموعه رفتارهای اقتصادی بنگاه‌ها، بررسی و لحاظ می‌کند.
شرکت‌هایی که خود را حامی توسعه پایدار و اخلاق کسب و کار می‌دانند، باید سودی را به مخاطبان خود معرفی کنند که در آن، ملاحظات جامعه و محیط زیست هم رعایت شده باشد. بطور مثال اگر سود شرکت بخاطر به کارگیری روش‌های جایگزینی و مصرف کمتر بنزین، گازوئیل، کاغذ و برق، کاهش یافته است، این مقوله در تراز نامه‌ها، قید و به مخاطبان اعلام شود.
نمونه‌های خارجی شرکت‌های مسئولیت اجتماعی
سازمان‌های سرآمد و پیشرو مسئولیت اجتماعی، به عنوان سازمان‌هایی پاسخگو، برای شفافیت و پاسخگویی به ذینفعان خود در قبال عملکردشان، روشی بسیار اخلاقی را در پیش می‌گیرند.
این سازمان‌ها حساسیت و توجه ویژه‌ای به پاسخگویی اجتماعی و حفظ ثبات زیست بوم در حال و آینده دارند و این دیدگاه را ترویج می‌دهند. فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی در ارزش‌های این سازمان‌ها مشخص شده است و آنها از طریق مراودات روشن با ذینفعان خود، انتظارات و مقررات محلی و جهانی را درک و رعایت کرده و حتی از آن فراتر می‌روند. نمونه‌های شناخته شده و موفق شرکت‌های مسئولیت اجتماعی عبارتند از :
الکترولوکس، تولید‌کننده بزرگ جهانی در زمینه تجهیزات الکتریکی خانگی و حرفه‌ای است که در سال 2013 به عنوان رهبر صنعتی در پایداری شناخته شد. 
همچنین این شرکت در رتبه 100 فهرست جهانی شرکت‌های پایدار جهان قرار دارد.
این شرکت از سال 2013 تاکنون، برنامه صدور گواهینامه برای کیفیت، محیط زیست و بهداشت و ایمنی را اجرا می‌کند.
پنبه یکی از مهمترین مواد اولیه برای IKEA است و این شرکت می‌خواهد تمام پنبه‌های مورد استفاده در محصولات خود را از راه تولید پنبه پایدار تهیه کند.
ابتکار پنبه بهتر (Better Cotton)، به ایکیا کمک می‌کند تا پیشرفت‌های پایدار و گسترده‌ای در کشت پنبه معمولی ایجاد کند، که علاوه بر کاهش اثرات زیست محیطی، سبب کاهش هزینه‌های تولید برای کشاورزان نیز می‌شود.
ابتکار پنبه بهتر، سبب می‌شود تا IKEA، محصولاتی با قیمت‌های رقابتی را برای برآورده کردن نیاز مصرف‌کنندگان خود به بازار ارائه و همچنین به هدف «ارائه محصولات با استفاده از منابع مسئولیت پذیر»، نزدیکتر شود.
شرکت معروف «H & M» تولید کننده پوشاک است و تقریبا 700 تولید کننده، محصولات آن را تولید می‌کنند، بسیاری از این تولیدی‌ها در کشورهایی واقع هستند که با مسائلی مانند کودکان کار و ایمنی در محل کار، روبرو هستند.
H & M به طور فعال و مستمر با تامین‌کنندگان خود به منظور ارتقاء حقوق کارگران و کاهش اثرات زیست محیطی کار می‌کند و تیم نظارت و بررسی 70 نفره H & M، مطابق با اهداف سازمانی و مسئولیت اجتماعی خود بر فعالیت‌های تولیدکنندگان نظارت می‌کنند.
نمونه های داخلی شرکت‌های مسئولیت اجتماعی
مقوله مسئولیت اجتماعی در ایران، بحث کاملا تازه ای است و حتی در میان شرکت‌های بازار سرمایه کشور که سهامدار عام هستند نیز، عرصه بسیار خامی است و در تراز نامه‌ها، فعالیت‌های مالی، اقتصادی و فرهنگی آنها به درستی دیده نمی‌شود.
هرچند فعالیت‌های مهمی در جهت اطلاع‌رسانی و شناخت مسئوليت اجتماعی شرکت‌ها در ايران، صورت گرفته است (مانند برگزاری چهارمين كنگره مسئوليت اجتماعی با مشاركت اتاق بازرگانی تهران و ايران که نماينده سازمان ملل، بهداشت جهانی و يونسكو نیز در اين كنگره حضور داشــتند)، ولی هنوز فاصله زیادی با مسئولیت اجتماعی جهانی داریم و همین موضوع ضرورت پرداختن به مسئولیت اجتماعی را در ایران بیشتر نمود می‌دهد.
تیم تولید محتوای ویکی نیکی در قسمت چهارم از سلسله مقالات «مسئولیت اجتماعی شرکتی و مصادیق موفق آن»، برخی از شرکت‌های موفق در زمینه مسئولیت اجتماعی را معرفی کرده است که در ذیل به چند نمونه از آنها اشاره می‌کنیم :
- کارخانه تولید آب معدنی مهرآب با برند "دی دی واتر"
این کارخانه تهیه آب معدنی، تحت عنوان شرکت مسئولیت اجتماعی "دی دی واتر"، سود حاصل از فروش خود را صرف امور خیرخواهانه می‌کند و طی حرکتی مبتکرانه سود فروش هر رنگ متفاوت از آب معدنی را برای هدف خیرخواهانه‌ای خاص، هزینه می‌کند.
مجموعه مهرآب، کلیه درآمد حاصل از فروش محصولات خود را در سه مسير براي اعطلاي فرهنگ، مسئوليت اجتماعي و تعهد به جامعه براي ساختن بهترين‌ها، سرمایه گذاری می‌کند:
مسیر سبز: سرمایه‌گذاری در حوزه محيط زيست
مسیر صورتی: سرمایه‌گذاری در حوزه پیش‌گیری و تشخیص سرطان بانوان
مسیر آبی: سرمایه‌گذاری در حوزه كودكان بی‌سرپرست و بدسرپرست
- شرکت باند، گاز و پنبه کاوه
یکی دیگر از مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، تعهد به انجام کارهایی است که حافظ جامعه و ارتقاء‌دهنده رفاه آن باشد. همچنین از آنجاییکه سازمان‌ها تاثیر عمده‌ای بر سیستم اجتماعی دارند، فعالیت آنها باید بگونه‌ای باشد که در آن زیانی به جامعه و ذینفعان نرساند، بنابراین مسئولیت اجتماعی با مفاهیمی همچون تعهد و پاسخگویی اجتماعی نیز در ارتباط است.
به همین دلیل شرکت «باند و گاز و پنبه کاوه» به عنوان بزرگترین و معتبرترین شرکت تولیدی در زمینه تجهیزات یکبار مصرف پزشکی در جهت کاهش زیان به جامعه و ذی نفعان و همچنین در ارتباط با تعهد و پاسخگویی اجتماعی، محصولات استاندارد و با کیفیت بالا تولید کرده و نقش اطلاع‌رسانی و آگاهی بخشی به سه گروه: مصرف‌کننده نهائی، مشتری (مسئولین خرید بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها) و کارشناسان سازمان‌ها (موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران و اداره کل تجهیزات پزشکی) را در کشور، به عهده گرفته است.
- شرکت آسان موتور
از آنجا که آمار تصادفات رانندگی در ايران عاملی جدی برای آسیب‌های روحی، جسمی و اجتماعی کودکان محسوب می‌شود. شرکت آسان موتور فعال در زمینه تامین نیاز خودروهای وارداتی کشور،
در پی انجام مسئولیت اجتماعی خود، با شناسايی کودکان آسیب ديده از حوادث جاده‌ای علاوه بر کمک آنها در زمینه رفع نیازهای تحصیلی، معیشتی و خانوادگی، با ايجاد کمپین خبری "شبدر امید" به افزايش آگاهی‌های اجتماعی نسبت به عواقب ناگوار سهل‌انگاری و بی توجهی در هنگام رانندگی، کمك‌های شايانی نموده است.
همچنین این شرکت با دلجويی از کودکان بین 7 تا 18 سال که والدين خود را در حوادث جاده‌ای از دست داده‌اند و کمک به آنها، در کاهش صدمات منفی روحی و روانی تلاش و فعالیت می‌کند.
راهکارهای عملی برای پیشبرد مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها
مسئولیت اجتماعی باید به عنوان یک پایه ثابت در استراتژی‌های کسب و کار هر شرکتی وجود داشته باشد و علاوه بر کسب نتایج قابل قبول در بحث اقتصادی و سودآوری، با هدف مفید بودن برای جامعه خود نیز، فعالیت داشته باشند. در نهايت توصیه‌های کاربردی زير به عنوان راهکارهای عملی برای پیشرفت و پیشبرد مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها، ارائه می‌گردد :
- سازمان‌ها بايد به مفهوم مسئولیت اجتماعی به عنوان يك فرصت برای پیشرفت و پیشبرد اهدافشان نگاه کنند.
- مسئولیت اجتماعی، گزينه‌هایی برای رشد و پايداری بیشتر جامعه ارائه می‌دهد. بنابراین، سازمان بايد در آگاهی‌بخشی اين مفهوم، برنامه‌های مستمر آموزشی داشته باشند؛ چرا‌که افزايش آگاهی درباره مزايا و نقش حیاتی مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها، در بهبود رقابت‌پذيری و ارتقای استانداردهای اجتماعی آنها نیز مؤثر خواهد بود؛
- آموزش‌ها در حوزه مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها، بايد هم برای مديران ارشد و هم برای کارکنان سازمان، طراحی و اجرا و در تمام سطوح سازمانی بکار گرفته شود. کارکنان بايد به طور جدی در مباحث مرتبط با اين مفهوم شرکت کنند. زيرا آنان رابط بین سازمان و محیط اطراف خود هستند؛
- مديران سازمان‌های صنعتی و خدماتی بايد بدانند که سرمايه‌گذاری روی آموزش اين مفهوم برای کارکنان، می‌تواند به سودآوری در بلندمدت منجر شود. در حقیقت سرمايه‌گذاری روی مسئولیت اجتماعی، همان سرمايه‌گذاری در پايداری و رقابت‌پذيری در هر شرکتی است؛
- سنجه‌های مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها با اهداف و شايستگی محوری آنها، بايد همسو باشد و مفهوم مسئولیت اجتماعی باید در فرهنگ هر سازمانی، نهادينه گردد.
گردآورنده: فاطمه ولی محمدی
دیدگاه خود را بنویسید