وقف مشارکتی وقفی است که برای موضوعی مشترک و با مشارکت چند واقف انجام می‌گیرد. به عبارتی دیگر واقفان، با هر تعداد و با هر مقدار سرمایه می‌توانند در وقف مذکور مشارکت کنند.

یکی از ویژگی‌های مهم وقف مشارکتی، گسترش فرهنگ وقف به تمامی سطوح درآمدی جامعه است. افراد با هر سطح درآمدی می‌توانند در کار نیک مشارکت داشته باشند و صرفا منابع مالی زیاد، ملاکی برای کمک رسانی نیست.


طبق اسناد تاریخی و به گزارش روابط عمومی اداره کل اوقاف و امور خیریه خراسان شمالی، اولین وقف مشارکتی در سال ۱۳۰۲ هجری شمسی صورت گرفته است.


تعدادی از خیّرین بیرجندی، بنگاه آب لوله «علی‌آباد» را به عنوان وقف مشارکتی ثبت کردند. بنگاه آب لوله علی آباد بیرجند، اولین سازمان آبرسانی در ایران است که در سال ۱۳۰۲ خورشیدی، به منظور تامین آب قابل شُرب مردم شهر بیرجند، توسط ۳۰ تَن از نیکوکاران این شهر تاسیس شد. فعالیت این سازمان خیریه باعث گردید تا شهر بیرجند به عنوان دومین شهر در ایران از لوله کشی آب شهری برخوردار شود. 


اوراق وقف

توزیع اوراق وقف یکی از اقدامات انجام شده در زمینه وقف مشارکتی بوده است. اوراق وقف، ابزاری برای جمع‌آوری سرمایه‌‌های کوچک در کنار یکدیگر است که با عقد شرعی برای احداث یک پروژه عام‌ المنفعه ثبت می‌شوند.

اوراق وقف یا بهادار اسلامی، اوراق با نامی است که به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین (زمان احداث پروژه) منتشر‌‌‌‌ می‌شود و به واقفانی که قصد مشارکت در ساخت طرح‌‌‌‌‌های عام المنفعه و غیر انتفاعی نظیر بیمارستان‌‌ها، مدارس روستایی و خانه‌‌‌‌‌های سالمندان و… را دارند، واگذار می‌گردد. 

به عبارتی دیگر، این‌گونه طرح‌‌ها که متولی ساخت آن دولت است و به علت کسری بودجه با مشکل تامین سرمایه آن مواجه‌اند، با سرمایه نیکوکاران و واقفین ساخته شده و در اختیار عموم قرار‌‌‌‌ می‌گیرد.


آیا می‌دانید

وقف نوین؛ رویکردی است نو به سنت وقف.!


صندوق ملی سرمایه‌گذاری موقوفات و صندوق‌‌‌‌های نیکوکاری

صندوق ملی سرمایه‌گذاری موقوفات و صندوق‌‌‌‌های نیکوکاری دو ابزار مالی دیگر هستند که به منظور بهره‌‌وری از موقوفات در سازمان بورس، مورد استفاده‌‌‌‌ قرار می‌گرفتند.

متاسفانه توزیع اوراق وقف کار‌گشا نبوده و نتواسته است مشکلات جامعه را رفع کند. عدم اطلاع و آگاه سازی درست سازمان اوقاف در مورد اوراق وقفی، نبود نظارات کافی و کار آمد بر این اوراق ، عدم اعتماد متولیان به وقف مشارکتی و همچنین شبهاتی درباره صحت احکام وقف مشارکتی مزید بر علت شد تا این کار با موقفیت انجام نشود.

تجربیات نشان داده‌اند که در این شرایط بهترین راه حل ایجاد تشکل‌های کوچک و همکاری تعداد کمی از واقفان با یکدیگر است تا در سطح خرد بتوانند مشکلات را رفع کنند. در سطح کلان احتیاج به فرهنگ‌سازی مناسب است و زمان زیادی می‌برد تا افراد باورهای دینی خود را با تغییرات در جامعه همسو کنند.