عید نوروز بزرگ‌ترین عید ایرانیان باستان است و یکی از کهن‌ترین و زیباترین رسوم ما ایرانی‌هاست که خوشبختانه تا به امروز نیز به جا مانده است. عید نوروز آداب و رسومی دارد که از زمان باستان تا به حال انجام می‌شده و ما نیز از همان کودکی با این آداب آشنا بوده‌ایم و هر سال با چیدن سفره هفت سین و نشستن کنار آن به همراه خانواده، دعای «مقلب القلوب...» می خوانیم و برای اتفاقات خوب در سال جدید دعا می‌کنیم.
تاریخچه کاشتن سبزه برای نوروز
از آیین‌های عید باستانی که پیش از برگزاری نوروز تدارک آن مرسوم بوده، پروردن سبزه می‌باشد. بر اساس روایتی کهن، بیست و پنج روز قبل از عید نوروز، ستون‌هایی از خشت خام اطراف حیاط دربار برپا می‌کردند و بر فراز هر ستونی دانه ای از حبوبات می‌کاشتند و چند و چون رویش غلات را در سالی که در پیش بود، از چگونگی روییدن آن‌ها پیش بینی می‌کردند. معمول بود به رشد این دانه‌ها نگریسته و هر یک از دانه‌هایی که بهتر بار آمده بود، تفال می‌زدند که آن محصول در سال بیش‌تر خواهد بود. در خانه‌ها نیز در ظروف ویژه سبزه به عمل می‌آوردند. هر کدام از مردمان در ظرفی یا چیزی مانند آن اقلامی از دانه‌ها از قبیل گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، نخود، کنجد، باقلا، ذرت، و ماش می‌کاشتند.
پرورش سبزه؛ از عصر باستان تا امروز
رسم سبزه به عمل آوردن از دوران باستان تا زمان ما هم چنان ادامه داشته و دارد. هیچ کدام از ما با سبزه‌های زیبای سر سفره هفت سین بیگانه نیستیم. این سینِ سفره عید شاید به نسبت بقیه سین‌ها، پرزحمت‌ترین آن‌ها باشد. گندم‌ها باید از دو سه هفته قبل از عید کاشته شوند تا برای لحظه سال تحویل آماده باشند. بعد تا 13 فروردین سبزه‌ها را نگه میداریم تا روز سیزده بدر، طبق عادت هرسال به قول معروف سبزه گره بزنیم.
اما بعد از گره زدن سرنوشت این سبزهای زیبا چه می‌شود؟
در سال 94 آمارهای به ظاهر عجیب و غریبی از مقدار آب و گندمی که برای پرورش هر سبزه استفاده می‌شود، اعلام شد. شاید این اولین باری بود که نظر بسیاری از ما به چنین مسئله‌ای جلب می‌شد. شاید قبل از آن چنین چیزی هرگز به ذهنمان هم خطور نکرده بود. طبق آمار رسمی کشور در حال حاضر تعداد خانوارهای ایرانی عددی در حدود 25 میلیون است، و به طور تخمینی اگر هر خانوار ایرانی 100 گرم گندم برای کاشتن استفاده کند، بنابراین هر سال حدود 2500 تن گندم در روز طبیعت (سیزده بدر) دور ریخته می‌شود.
برای هدر نرفتن گندم چه راه حل‌هایی ارائه شده است؟
پس از انتشار این آمار، نگرانی‌های مدافعان محیط زیست و سایر فعالان نسبت به این موضوع شدت گرفت و عده‌ای پیشنهادهایی برای کاهش این اتلاف‌ها و یا جایگزینی کاشت گندم ارائه کردند. کمپین‌هایی نیز برای مقابله و صرفه‌جویی در مصرف آب و گندم برپا شد. کماآنکه با آغاز اسفند ماه 96 نیز با سرزدن به اینستاگرام و تلگرام شاهد عکس‌ها و مطالبی مرتبط هستیم.
برخی پیشنهاد می‌کنند که به جای کاشت گندم از عدس، ماش و سبزی خوردن و ... استفاده کنیم. تعدادی دیگر راه دیگری را ارائه می‌دهند. اینکه، از هسته مرکبات به جای گندم استفاده شود و پس از سیزده بدر آن را در باغچه یا طبیعت بکاریم. مرکباتی چون: نارنج، پرتقال، نارنگی، لیمو شیرین و حتی گریپ فروت.
برخی دیگر نیز در صددند که به طور کل پروردن سبزه و یا جایگزین‌ها را کنار بگذاریم و سین دیگری را به جای سبزه عید در سفره بگذاریم و در مقابل در روز طبیعت نهال بکاریم.
منتقدان در مورد کاشت سبزه عید چه می گویند؟
پیشنهادهای ارائه شده برای بسیاری از مردم جالب بوده و مورد توجه تعداد زیادی قرار گرفت. شما نیز ممکن است خودتان یکی از این راهکارها را امتحان کرده باشید و یا اطرافیانتان را به یاد داشته باشید که برای عید سال 96 به جای سبزه یکی از موارد گفته شده را انجام داده باشید. اما در نهایت هر طرح یا پیشنهاد تازه‌ای نقادانی دارد که از دیدگاهی متفاوت به موضوع می‌نگرند.
صرفه جویی یا مرگ سنت های دیرینه ایران
نقدی که برخی از منتقدان وارد کرده‌اند این است که با چنین کاری به تدریج سنت‌های زیبای ایرانیان به دست فراموشی سپرده خواهند شد. به عقیده آنان ما مسئول صیانت از آداب و فرهنگ‌مان هستیم و این قبیل کارها جزء جدانشدنی آداب و رسوم عید باستان‌اند و نوادگان (ما) می‌بایست دقیقاً به همان شکلی که اجدادشان انجام می‌دادند آن‌ها را به جا آورند تا این رسوم همواره پایدار بمانند.
صرفه جویی؛ شاید جایی دیگر
مسئله عده‌ای دیگر کاملاً متفاوت با گروه اول است. این گروه معتقدند که ضایعات بخش کشاورزی کشور به حدی است که هدررفت گندم برای سبزه عید در آن اصلاً به چشم نمی آید. در مورد آب هم به آمار منتشر شده و نشده‌ای اشاره می‌کنند که نشان می‌دهد، هدررفت آب به دلایلی چون فرهنگ غلط مصرف و زیرساخت‌ها و لوله‌های شهری بی کیفیت و پوسیده باز هم به میزانی است که موضوع مصرف آب برای پرورش سبزه را بی اهمیت می‌کند.
جمع بندی
هریک از پیشنهادها و انتقادها از زاویه‌ای خاص به موضوع می‌نگرند و گلایه های خود را ابراز می‌دارند. عده ای مانند بانیان کمپین‌های حفاظت محیط زیستی به جلوگیری از هدررفتن گندم و آب توجه می‌کنند و اینکه با تمام شدن تعطیلات عید سبزه‌های گره زده در طبیعت رها شده، می‌گندند و محیط را آلوده می‌کنند.
عده‌ای دیگر از زاویه فرهنگی-تاریخی به قضیه می‌نگرند و در پی حفظ سنت ها و آداب و رسوم زیبای ایرانی هستند و گروه آخر با طرح این سوال که چرا این حجم ناچیز (در مقایسه با سایر اتلافات) تا این حد مورد توجه قرار می‌گیرد؟ و چرا نسبت به حجم بزرگ اتلاف ها واکنشی نشان داده نمی‌شود؟ از پیشنهادهای ذکر شده در بالا حمایت نمی‌کنند.
در نهایت نمی‌توان به فعالان محیط زیست و همچنین منقدان خرده گرفت. شاید نظرات هر کدام از این گروه‌ها تا حد زیادی درست باشد. اما به طور کل بهتر است از هر چیزی نکات مثبت آن را دریافت و اجرا کرد. جلوگیری از اتلاف هر اندازه هم که کم باشد به هر حال کار پسندیده‌ای است و در نگاه کلان می‌تواند گام کوچکی باشد برای اپیدمی شدن یک فرهنگ زیبا. یعنی همان فرهنگی که در آموزه‌های اعتقادی و دینی هم به شدت مورد توجه بوده است.
پیشنهاد می‌کنیم
- برای آب دادن به سبزه‌ها از آبی که از قبل برای مصارفی چون شستن سبزی، آب کتری و ... استفاده شده بهره بگیریم.
- می‌توانیم به جای کاشت گندم از هسته نارنج یا پرتقال استفاده کنیم و پس از تعطیلات عید آن را در طبیعت یا حتی باغچه خانه خودمان بکاریم.
- از سبزه عیدمان کمپوست خانگی درست کنیم.
- با همسایه‌ها سبزه‌های عیدمان را پس از تعطیلات جمع‌آوری کنیم و به یک کارخانه کودسازی بفرستیم.
- اگر می‌خواهیم سبزه عید داشته باشیم و خودمان زمان برای انجام آن نداریم. نزدیک به سال نو سبزه عیدمان را از دست فروشانی بخریم که همان چند روز باقیمانده از سال را از این راه امرار معاش می‌کنند.
دیدگاههای بازدیدکنندگان
ناشناس
خوب نبودد
1002 روز پیش ارسال پاسخمن جزو گروه ۱ هستم
اینگونه آثار تاریخی و رسوم تاریخی از بین میرود.