جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران

ساختار سازمانی جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران

آشنایی با تاریخچه هلال‌ احمر

دولت عثمانی در سال 1876 به جای استفاده از نشان صلیب سرخ از معکوس رنگ‌های پرچم خود یعنی هلال‌احمر در زمینه سفید برای جمعیت‌ملی خود استفاده کرد که بعدها بسیاری از کشورهای اسلامی آن را به عنوان نشان جمعیت‌ملی خود بکار بردند. جایگاه جمعیت هلال‌احمر از نظر عرف بین‌المللی بسیار حائز اهمیت است. صلیب‌سرخ و هلال‌احمر بین‌المللی، بزرگترین شبکه بشردوستانه غیرسیاسی و امدادرسانی جهان محسوب می‌شوند.

امروزه در سطح بین‌المللی یکی از معیارهای سنجش میزان فعالیت‌های بشردوستانه و غیرسیاسی در هر کشور، وضعیت جمعیت ملی هلال‌احمر و صلیب‌سرخ و عدم وابستگی و غیرسیاسی بودن آن‌ها است.

عنوان سازمان بین‌المللی که با هدف تخفیف آلام انسانی و حفظ و پیشرفت بهداشت عمومی، بر طبق موافقتنامه ژنو در سال 1864 میلادی و در نتیجه تلاش ژن هنری دونان سوئیسی تشکیل شد، صلیب‌سرخ است.

در سال 1862 ژن هنری‌ دونان کتاب خاطره‌ای از سولفرینو را شرح داد و خواستار تشکیل جمعیت‌های امدادی داوطلب برای تسکین آلام این‌گونه آسیب‌دیدگان از جنگ شد.

وی پیشنهاد داد که  خدمت به زخمی‌های نظامی، فعالیتی بی‌طرف محسوب شود و انجمن ژنوی امور عام المنفعه با علاقه وافر از پیشنهاد وی استقبال کرد.

در نتیجه، کنفرانسی بین‌المللی با شرکت نمایندگان 16 کشور در ژنو تشکیل شد و موافقتنامه 1864 برای بهبود وضع مجروحان و رنجوران نظامی میدان جنگ تدوین شد و به امضای نمایندگان 12 دولت از کشورهای شرکت‌کننده رسید.

در آن بی‌طرف شمردن متصدیان خدمات پزشکی نیروهای مسلح، رفتار انسانی با زخمی‌ها و بی‌طرفی غیر‌نظامیانی که داوطلبانه به کمک مجروحان جنگ می‌شتابند و نیز علامتی بین‌المللی به منظور مشخص شدن اعضا و وسایلی که در این راه به کار می‌روند، پیش‌بینی شده بود.
به خاطر ملیت دونان، صلیبی سرخ بر زمینه‌ای سفید به تقلید از پرچم سوئیس به عنوان نماد و علامت آن انتخاب شد.

در سال 1963 میلادی، در 88 کشور جهان جمعیت‌های ملی صلیب‌سرخ پدیدآمد و همچنین 2 گروه بین‌المللی دیگر نیز مرکزشان در ژنو دایر بود. یکی کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ که در سال 1863 تاسیس شد و مرکب از 25 تن از بزرگان سوئیس بود که هنگام جنگ به عنوان میانجی‌های بی‌طرف خدمت می‌کردند و دیگری اتحادیه جمیعت‌های صلیب‌سرخ که در سال 1919 تاسیس شد و هدفش کمک‌های متقابل و همکاری و توسعه  فعالیت‌های مربوطه در زمان صلح بود.

فعالیت صلیب‌سرخ بین‌المللی از پایان جنگ‌جهانی دوم توسعه فراوانی یافت. کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ (ICRC)، که مقر آن در ژنو  قراردارد، سازمانی است بی‌طرف، بی‌غرض و مستقل که وظیفه منحصراً‌ بشردوستانه آن عبارت است از: حفاظت از زندگی و کرامت قربانیان جنگ و نیز خشونت داخلی و یاری‌رسانی به آن‌ها. فعالیت‌های کمیته بین‌المللی بر پایه مقررات حقوق بشردوستانه استوار است و در موارد سیاسی، دینی و عقیدتی بی‌طرف است.

تاسیس هلال‌ احمر در ایران

دولت ایران در سال 1301 جمعیت ملی خود را تاسیس کرد، ولی به جای استفاده از نشان صلیب‌سرخ و یا هلال‌احمر علامت شیر و خورشید سرخ را به عنوان نشان جمعیت خود انتخاب کرد.

علامت شیر و خورشید در کنفرانس ژنو در سال 1929 به عنوان نشان سوم مورد حمایت بین‌المللی، به تصویب رسید. از آن پس 3 نشان صلیب‌سرخ، هلال‌احمر و شیر و خورشیدسرخ به عنوان نشانه‌ای رسمی و بین‌المللی شناخته شد و نهایتاً در متن کنوانسیون‌های چهارگانه ژنو مصوب 1949 به عنوان نشانه 3 گانه بین‌المللی که تحت حمایت حقوق بین‌الملل بشردوستانه قرار دارد به تصویب رسید.

پس از پیروزی انقلاب‌‌اسلامی و در سال 1359 دولت ایران با ارسال نامه‌ای به دولت سوئیس به عنوان امین و نگاهدارنده قراردادهای چهارگانه ژنو، اعلام کرد که استفاده از شیر و خورشید سرخ را به حالت تعلیق درآورده و به جای آن از نشان هلال‌احمر استفاده خواهد کرد. از آن پس جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران به جمعیت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران تغییر نام یافت.

1) بی طرفی Neutrality

نهضت هیچگونه جهت‌گیری نسبت به ملیت، نژاد، عقیده مذهبی، طبقه یا عقاید سیاسی ندارد. نهضت تلاش می‌کند تا با توجه به نیاز افراد، رنج ایشان را التیام بخشد و موارد حیاتی‌تر را ترجیح دهد.

2)بی غرضی Impartiality

به منظور بهره‌بردن از اطمینان همگانی، نهضت در درگیری‌ها از هیچ طرفی جانبداری نمی‌کند و در هیچ زمانی در مناقشه‌های سیاسی، نژادی، مذهبی و یا ایدئولوژی شرکت نخواهد کرد.

3)استقلال Independence

نهضت مستقل است. نمایندگان محلی ضمن آنکه در خدمت انسان‌دوستانه دولت‌های خود نقش کمکی را ایفا خواهند کرد و منطبق با قوانین کشور متبوع خود خواهد بود باید همواره استقلال خود را حفظ کنند تا بتوانند منطبق با اصول نهضت عمل کنند.

4)خدمت داوطلبانه Voluntary Services

خدمت در نهضت داوطلبانه است و در هیچ شرایطی سودآوری مشوق آن نخواهد بود.

5)بشردوستی Humanity

نهضت بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر که با ایده کمک بی‌طرفانه به مجروحان جنگی شکل گرفت. با پشتوانه ملی و بین‌المللی خود تلاش می‌کند تا رنج را در هر کجای جهان التیام بخشد و از آن جلوگیری کند. هدف نهضت، محافظت از جان و سلامتی نوع بشر و تضمین کرامت آن است. نهضت درک متقابل، دوستی، همکاری و صلح پایدار را در میان ملت‌ها ترویج می‌کند.

6)یگانگی Unity

در یک کشور، تنها یک جمعیت صلیب سرخ و یا هلال احمر می‌تواند وجود داشته باشد. این جامعه باید برای استفاده عموم باشد. این جامعه باید فعالیت‌های انسان دوستانه را در سرزمین خود انجام دهد.

7)جهان شمولی Universality

همه جمعیت‌ها در نهضت بین‌المللی صلیب سرخ و هلال احمر از موقعیت یکسان برخوردارند و مسئولیت‌ها و وظایف یکسانی را در کمک به یکدیگر دارند.

اساسنامه جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران

مقدمه

بر اساس ماده واحده قانون وظایف و مسئولیت‌های جمعیت هلال احمر مصوب ۱۳۶۲/۱۰/۲۰ مجلس شورای اسلامی، جمعیت هلال‌احمر (جمعیت شیر وخورشید سرخ سابق) دارای شخصیت حقوقی مستقل می‌باشد و به کلیه تعهدات و قراردادهای مصوب بین‌المللی مربوط به اهداف، وظایف و مسئولیت‌های جمعیت هلال احمر و صلیب سرخ جهانی و مقررات اتحادیه جهانی صلیب سرخ و هلال احمر که با سیاست‌ها و قوانین جمهوری اسلامی ایران مغایرت نداشته باشد پای بند بوده و روابط خود را در چارچوب سیاست خارجی کشور با کلیه جمعیت‌های هلال احمر و صلیب سرخ در جهان محفوظ داشته و در مسائل امدادی برون مرزی و درون مرزی و تعهدات مربوطه بر طبق اساسنامه‌ای که به پیشنهاد جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی و با تایید وزارت بهداری به تصویب مجلس شورای اسلامی می‌رسد، عمل می‌کند. این ماده مشتمل بر پنج تبصره می‌باشد که قسمت آخر ماده مذکور و ۲ تبصره ۴ آن با توجه به این اساسنامه و توضیحات ارائه شده در ذیل، کان لم یکن می‌باشد.

تاریخچه تصویب و اصلاحات اساسنامه جمعیت هلال احمر    

درتاریخ ۱۳۶۷/۲/۸ نخستین اساسنامه قانونی جمعیت هلال  احمر به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.

سپس به درخواست جمعیت، قانون اصلاح موادی از قانون اساسنامه جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران درتاریخ ۷۴/۱۲/۲۲ توسط مجلس‌شورای اسلامی تصویب که این اصلاحیه، علاوه بر تعیین علامت جمعیت هلال احمر به عنوان نشان اختصاصی، موظف نمودن کلیه ارگان‌ها و نهادها، سازمان‌های دولتی و نیروهای نظامی و انتظامی به تخلیه و تحویل املاک جمعیت را در پی داشت.

دومین اصلاحیه در تاریخ ۷۹/۲/۲۸ تحت عنوان قانون اصلاح ماده ۲۰ قانون اساسنامه جمعیت هلال احمر مشتمل بر ماده واحدهای به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که براساس آن، جمعیت و موسسات وابسته به آن و شرکت‌هایی که حداقل نود و نه درصد سهام آن متعلق به جمعیت باشد از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، سود بازرگانی، حق الثبت و هرگونه عوارض و کلیه هزینه‌های دادرسی در تمام مراحل رسیدگی معاف گردیدند.

در سال ۱۳۸۱ بار دیگر بنا به درخواست جمعیت، طرح اصلاح موادی از قانون اساسنامه جمعیت درمجلس شورای اسلامی مطرح و درتاریخ ۸۲/۲/۲۴ تصویب به طوری که طی آن به فعالیت‌های درون مرزی، برون مرزی و ارکان جمعیت اشاره گردیده است.

در سال ۱۳۸۸ نیز به درخواست جمعیت هلال احمر، حضور نمایندگی ولی فقیه در ارکان جمعیت بصورتی پررنگ‌تر از گذشته در مجلس شورای اسلامی بررسی، به‌طوری‌که در جلسه علنی مورخ ۸۸/۲/۳۰ توسط مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ ۸۸/۳/۱۳ به تایید شورای محترم نگهبان رسید. این اصلاحات در مواد (۷) و (۱۰) اساسنامه جمعیت هلال احمر لحاظ شده است.

اساسنامه

ماده ۱ـ جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران (جمعیت شیر و خورشید سرخ سابق) که در این اساسنامه جمعیت نامیده می‌شود، موسسه‌ای خیریه، غیر انتفاعی و دارای شخصیت حقوقی مستقل می باشد. جمعیت، به کلیه تعهدات و قراردادهای بین‌المللی مربوط به اهداف و وظایف جمعیت‌های هلال احمر و صلیب سرخ و نیز مقررات اتحادیه جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال احمر که با قانون اساسی و سایر قوانین جمهوری اسلامی ایران مغایرت نداشته باشد، پایبند بوده و در مسایل امدادی و بهداشتی درمانی برون مرزی و درون مرزی و تعهدات مربوطه در راستای سیاست‌های دولت جمهوری اسلامی ایران طبق اساسنامه عمل می‌کند.

ماده ۲ـ اهداف جمعیت عبارتند از: تلاش برای تسکین آلام بشری، تامین احترام انسان‌ها و کوشش در جهت بر قراری دوستی و تفاهم متقابل و صلح پایدار میان ملت‌ها و همچنین حمایت از زندگی و سلامت انسان‌ها بدون در نظر گرفتن هیچگونه تبعیض میان آن‌ها. 

ماده ۳ـ وظایف جمعیت در سطح کشور و خارج از کشور بدین قرار است:

۱ـ ارایه خدمات امدادی در هنگام بروز حوادث و سوانح طبیعی مثل زلزله و سیل و غیره در داخل و خارج از کشور.

۲ـ ارایه کمک‌های اولیه در حوادث غیر مترقبه به وسیله‌ی امدادگران.

۳ـ برنامه‌ریزی و اقدام در جهت آمادگی مقابله با حوادث و سوانح و آموزش عمومی دراین زمینه و تربیت کادر امدادی و نیروی انسانی مورد نیاز .

۴ـ ارسال کمک و اعزام عوامل امدادی و درمانی به سایر کشورها در صورت لزوم.

۵ـ کمک به امر توانبخشی و ارایه خدمات اجتماعی درجهت تسکین آلام آوارگان، ‌پناهندگان، مرضی و معلولین و ایجاد حس تعاون، تفاهم، دوستی و نیکوکاری بین مردم.    

۶ـ تلاش درجهت تسکین آلام بشری و کمک به امر سلامت جامعه و دفاع از ارزش‌های انسانی و کوشش در جهت برقراری دوستی و‌ تفاهم متقابل و صلح پایدار میان‌ملت‌ها. 

۷ـ اداره امور جوانان جمعیت و توسعه مشارکت جوانان درتصمیم گیری‌ها و فعالیت‌های مربوط به آن‌ها و تربیت و آموزش جوانان مذکور به منظور آماده ساختن آنان درانجام خدمات امدادی و عام المنفعه.

۸ـ کمک به تهیه دارو و وسایل و تجهیزات پزشکی مورد نیاز مراکز بهداشتی،‌ درمانی و آموزشی کشور با موافقت وزارت بهداشت و با همکاری هلال احمر و صلیب سرخ جهانی که عضو اتحادیه بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر جهانی هستند. 

تبصره ۱ـ کمک‌های ارسالی جمعیت به سایر کشورها به صورت جنسی و یا نقدی و یا خدمات انسانی خواهد بود.

تبصره ۲ـ هزینه آن قسمت از خدمات و کمک‌های اولیه امدادی و یا سایر خدماتی که از طرف دولت درسطح کشور و کمک امدادی و درمانی و بهداشتی خارج از کشور به عهده جمعیت محول می شود، توسط دولت به جمعیت پرداخت می گردد تا طبق مقررات و ضوابط خاص جمعیت به مصرف رسانیده شود.

تبصره ۳ـ جمعیت مکلف است حتی الامکان نسبت به کمک های نقدی و جنسی که به آسیب دیدگان و نیازمندان خصوصاً در خارج از کشور انجام می دهد دقت و نظارت کامل اعمال کند تا این کمک ها به افرادی که استحقاق آن را دارند، برسد.

ماده۴ـ در زمان جنگ و در تصادمات و برخوردهای مسلحانه، جمعیت و عوامل امدادی آن طبق مقررات ملی و بین المللی و مصون از هرگونه ممانعت و یا تعرض دستجات متخاصم، بی طرفانه به کمک مجروحین و آسیب دیدگان و پناهندگان و آوارگان و اسرا و جستجوی مفقودالاثرها شتافته و به طرفین درگیر به نحو یکسان و بدون هرگونه تبعیضی کمک‌های انسانی خود را عرضه می‌نماید و طرفین متخاصم مکلف به احترام و همکاری با جمعیت و عوامل آن می‌باشند.

تبصره– علامت هلال احمر نشان اختصاصی جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران بوده و استفاده از این علامت به استثنا بهداری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بدون اجازه قبلی از جمعیت ممنوع می‌باشد.

ماده ۵ـ کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌ها و موسسات دولتی بالاخص هواپیمایی و کشتیرانی و شرکت سهامی راه آهن جمهوری اسلامی ایران و گمرگ ایران موظفند خصوصاً به هنگام بروز حوادث و یا در زمان جنگ، در اجرای وظایف جمعیت، همکاری و تشریک مساعی لازم را بنمایند.  

ماده ۶ـ هر کس از زن و مرد و کوچک و بزرگ، بدون ملاحظات سیاسی، مذهبی، نژادی و با رعایت این اساسنامه و مطابق آیین نامه عضویت جمعیت می تواند عضو جمعیت گردد.

ماده ۷- ارکان جمعیت هلال احمر عبارتند از: 

۱ـ مجمع عمومی، شورای عالی، رییس، دبیرکل، نمایندگی ولی فقیه درجمعیت با اذن معظم‌له، بازرس یا بازرسان.

۲ـ مجمع استان، هیئت مدیره، مدیر عامل استان، بازرس یا بازرسان، مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در استان.

۳ـ مجمع شهرستان، شورای اجرایی شهرستان، ‌رییس شعبه، بازرس یا بازرسان.

تبصره ۱ـ کلیه اعضا و داوطلبین فعال جمعیت در هر شهرستان، عضو مجمع شهرستان محسوب شده و اعضای مجمع استان از نمایندگان معرفی شده مجامع شهرستان‌های تابعه و اعضای مجمع عمومی نیز از نمایندگان معرفی شده از مجامع استان‌ها تشکیل می‌شوند.

تبصره ۲ـ حد نصاب تشکیل و رسمیت یافتن جلسه مجمع عمومی و مجامع استانی و شهرستانی در نوبت اول با حضور دو سوم اعضا هر مجمع خواهد بود و درصورت عدم تامین حد نصاب در نوبت اول، جلسه‌ی دوم که حداکثر پانزده روز بعد از نوبت اول خواهد بود با حضور هر تعداد از اعضا رسمیت خواهد یافت.

تبصره ۳ـ هیئت اجرایی فعلی موظف است در اولین فرصت ممکن، آیین نامه و دستورالعمل برگزاری انتخابات مجمع عمومی و مجامع استان و شهرستان را تدوین و تصویب نماید به نحوی که حداکثر ظرف مدت ۹ ماه پس از لازم الاجرا شدن این قانون، مجامع استان و شهرستان و ظرف مدت یک سال، مجمع عمومی و سایر ارکان جمعیت مطابق این اصلاحیه تشکیل گردد.

تبصره ۴ـ جمعیت هلال احمر در سراسر کشور دارای شخصیت حقوقی واحد است.

 ماده ۸ ـ وظایف و اختیارات مجمع عمومی و مجامع استان و شهرستان عبارت است از:

الف- وظایف و اختیارات مجمع عمومی.

۱ـ تعیین و تصویب سیاستهای کلان جمعیت.

۲- تصویب مرام‌نامه و نظام‌نامه جمعیت در چارچوب اساسنامه و مقررات فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر.

۳- تصویب برنامه و بودجه و ترازنامه سالانه جمعیت.

۴ـ تصویب آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل های لازم در مورد شرح وظایف و اختیارات شورای عالی.

۵ ـ استماع گزارش بازرس یا بازرسان.

۶ـ انتخاب هفت نفر از اعضای شورای عالی.

۷ـ انتخاب بازرس یا بازرسان.

 ب- وظایف و اختیارات مجامع استان و شهرستان.

۱ـ تدوین برنامه‌های کلی استانی و شهرستانی در چارچوب مقررات و سیاست‌های کلان جمعیت.

۲ـ پیشنهاد برنامه و بودجه سالانه جمعیت مربوط به سطح بالاتر و تصویب ترازنامه سالانه جمعیت مربوطه.

۳ـ استماع گزارش بازرس یا بازرسان.

۴ـ انتخاب چهار نفر اعضای هیئت مدیره برای استان و شورای اجرایی برای شهرستان.

۵ ـ انتخاب بازرس یا بازرسان.

تبصره ـ شرایط اعضا، چگونگی و شیوه دعوت و تشکیل مجامع استان و شهرستان و مجمع عمومی و برگزاری انتخابات بر اساس آیین‌نامه‌هایی خواهد بود که در دوره اول توسط هیئت اجرایی فعلی و در دوره‌های بعد توسط مجمع عمومی تصویب می‌گردد.

ماده ۹ـ وظایف و اختیارات رییس جمعیت به قرار زیر است:

۱- انتخاب و نصب یا عزل دبیرکل و خزانه دار کل و نظارت مستقیم و مستمر برکار آنان.

۲- تشکیل و اداره جلسات شورای عالی.

۳- تمهید مقدمات تشکیل کنفرانس های بین المللی و منطقه‌ای مربوط به جمعیت هلال احمر و صلیب سرخ بین المللی در ایران.

۴- برقراری ارتباط با مقامات جمهوری اسلامی ایران. 

۵- نظارت مستقیم و مستمر بر امور بین المللی جمعیت.

۶- دستور ارسال کمک‌ها و عوامل امدادی به سایر کشورها.

۷- مراقبت بر حسن اجرای اساسنامه و نظارت بر اجرای مقررات بین المللی انسانی.

۸- مراقبت برحسن اجرای مصوبات شورای عالی و سایر مقررات ناظر برکار جمعیت.

۹- اعطای نشان‌های درجه اول مخصوص جمعیت.

ماده ۱۰- ترکیب و وظایف شورای عالی، ‌هیئت مدیره استان و شورای اجرایی شهرستان:

الف- اعضای شورای عالی عبارتند از:

۱- هفت نفر عضو منتخب مجمع عمومی به مدت چهار سال.

۲- چهار نفر از شخصیت‌های برجسته و صاحب نظر کشور، مطلع و مسلط به امور امدادی،‌ بهداشتی، ‌درمانی، امور جوانان و حقوق‌ بشردوستانه با معرفی رییس جمهور به مدت چهار سال.

۳- رییس جمعیت.

۴- دبیرکل.

۵- خزانه دار کل.

۶- یک نفر از مدیران ارشد اجرایی جمعیت به انتخاب رئیس جمعیت.

۷- بازرسان (بدون حق رای).

۸- نماینده ولی فقیه در جمعیت با اذن معظم له.

ب- ‌وظایف و اختیارات شورای عالی:

۱- تدوین سیاست‌های کلان و پیشنهاد آن به مجمع عمومی. 

۲- تنظیم برنامه و بودجه و ترازنامه سالانه جمعیت و ارائه آن به مجمع عمومی.

۳- تدوین راهکارهای لازم جهت اجرای مصوبات مجمع عمومی.   

۴- تصویب آیین نامه‌های داخلی شورای عالی و آیین نامه‌های مالی، محاسباتی، معاملاتی و استخدامی و ضوابط ساختار تشکیلاتی و پست‌های سازمانی جمعیت.

۵- معرفی دو نفر مدیر مدیر شایسته از افراد واجد شرایط به رییس جمهور جهت انتخاب یکی از آن‌ها به عنوان رییس جمعیت به مدت چهار سال.

۶- بررسی و تصویب پیشنهادات رییس جمعیت.

تبصره- نماینده ولی فقیه در جمعیت بر نحوه مصرف اموال اهدائی و تبدیل هدایای مردمی درصورت لزوم اداره موقوفات و تعیین خط مشی و امور فرهنگی در جهت انطباق با موازین شرعی نظارت خواهد کرد. اختیارات مصرح در این اصلاحیه نافی وظایف و اختیارات مفوضه از سوی ولی فقیه نمی‌باشد.

ج- ترکیب و وظایف هیات مدیره استان عبارتند از:

۱- چهار نفر منتخب مجمع استان به مدت چهار سال.

۲- مدیرعامل.

۳- خزانه دار.

۴- یکی از معاونین جمعیت استان.

۵- مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در استان.

۶- بازرس یا بازرسان (بدون حق رای).

د- ‌وظایف و اختیارات هیئت مدیره استان عبارتند از:

۱- تدوین برنامه های کلی استان و پیشنهاد آن به مجمع استان.

۲- تنظیم برنامه و بودجه وترازنامه سالیانه جمعیت استان و ارائه آن به مجمع استان.

۳- تدوین راهکارهای لازم جهت اجرای مصوبات مجمع مربوطه.

۴- معرفی دو نفر مدیر واجد شرایط به رییس جمعیت جهت انتخاب مدیر عامل.

۵- تصویب پیشنهادات مدیر عامل در چار چوب وظایف.

ه- اعضای شورای اجرایی شهرستان عبارتند از:

۱- چهار نفر منتخب مجمع شهرستان به مدت چهار سال.

۲- رییس شعبه.

۳- خزانه دار.

۴- معاون شعبه.

۵- بازرس یا بازرسان (بدون حق رای).

و- وظایف و اختیارات شورای اجرایی شهرستان عبارت است از:

۱- تدوین برنامه‌های کلی شهرستان مربوطه و ارائه آن به مجمع شهرستان.

۲- تنظیم برنامه و بودجه و ترازنامه سالیانه جمعیت مربوطه و ارائه آن به مجمع شهرستان.

۳- تدوین راهکارهای لازم جهت اجرای مصوبات شهرستان.

۴- معرفی دو مدیر واجد شرایط به مدیر عامل استان جهت انتخاب مدیر شعبه.    

۵- تصویب پیشنهادات رییس شعبه در چارچوب وظایف.

ماده ۱۱- اعضای شورای عالی در قبال تصمیماتی که در اجرای وظایف شورا اتخاذ خواهند نمود دارای مسئولیت مشترک می‌باشند.

ماده ۱۲- جلسات شورای عالی حداقل ماهی یکبار تشکیل می‌گردد. رییس جمعیت می‌تواند در شرایط اضطراری شخصاً به جای شورای‌ عالی اتخاذ تصمیم نموده و گزارش آن را در اولین جلسه شورای عالی ارائه دهد. ترتیب اجرای این ماده را آیین نامه‌های جمعیت مشخص خواهند نمود.

ماده ۱۳ – دبیر کل جمعیت سمت معاون کل رییس را در امور اداری و اجرایی به عهده داشته و موظف است گزارش اقدامات خود را به طور مستمر به رییس و شورای عالی تسلیم نماید. دبیرکل نزد مراجع قانونی و دولتی و محاکم و سازمان‌ها و ادارات و اشخاص حقیقی و حقوقی، نمایندگی رسمی جمعیت را با حق توکیل غیر دارا می‌باشد.

ماده ۱۴- وظایف و اختیارات خزانه دار کل:

۱- بکار بردن مساعی لازم در وصول درآمدها و ارایه پیشنهاد در مورد ایجاد انواع درآمدهای جدید ضمن اشتراک مساعی با دبیر کل.

۲- حفظ دارایی‌ها و اموال و حقوق و منافع مالی جمعیت ضمن اشتراک مساعی با دبیرکل.

۳- نظارت مالی بر تنظیم و اجرای بودجه و مصرف هزینه‌ها.

۴- تنظیم ترازنامه و تفریغ بودجه.

۵- همکاری مشترک با دبیرکل جهت تخصیص اعتبار.

۶- افتتاح حساب در بانک‌ها و برداشتن از آن و نیز مسدود کردن حساب‌ها و صدور چک‌ها و سفته‌ها و اوراق بهادار و قبوض و انعقاد قراردادهای مالی (متفقاً با امضای خزانه دار کل و دبیر کل به عمل می‌آید).

۷- ایجاد هماهنگی در امور مالی جمعیت.

 تبصره ۱- معرفی امضاهای مجاز کلیه شعب جمعیت به بانک‌ها از طریق دبیرکل و خزانه دار کل به طور مشترک به عمل می‌آید.

تبصره ۲- درمواردی که خزانه‌دار کل هزینه کردن وجوهی را خلاف مقررات بداند، باید مراتب را کتباً به دبیرکل گزارش نماید و چنانچه توافق حاصل نشد، خزانه دار کل پس از گزارش کتبی امر به رییس جمعیت و بازرسان و اخذ دستور کتبی از رییس جمعیت، نسبت به امضا اسناد اقدام می‌نماید و موظف است گزارش امر را برای وزیر امور اقتصادی و دارایی و دیوان محاسبات کشور ارسال نماید.

ماده ۱۵ – وظایف و اختیارات بازرسان به قرار زیر است:

۱- بازرسی و نظارت مستمر بر اجرا و انطباق نحوه اداره امور جمعیت با اساسنامه و آیین نامه‌ها و مقررات داخلی و بین‌المللی جمعیت بالاخص در مواقع امداد و مددکاری اجتماعی.

۲- رسیدگی به کلیه حساب‌ها و دفاتر و اوراق و اسناد و مدارک مالی و در آمدها و دارایی‌های نقدی و جنسی و اوراق بهادار، در صورت لزوم با استفاده ازخدمات کارشناسان و موسسات رسمی حسابرسی.

۳- اعلام کتبی تخلفات در نحوه اداره امور جمعیت و تجاوز از حدود اساسنامه و آیین نامه‌ها و مقررات به رییس جمعیت و شورای عالی.

۴- بررسی و اظهار نظر درخصوص گزارش‌های سالانه شورای عالی، ترازنامه و تفریغ بودجه سال پیش، صورت دارایی و همچنین درباره صحت مطالب و اطلاعاتی که توسط شورای عالی در اختیار رییس جمعیت گذاشته می‌شود.

۵- تهیه گزارش جامعی راجع به وضع جمعیت با توجه به بند فوق و تسلیم آن به رییس جمعیت .

ماده ۱۶- جمعیت می‌تواند بر اساس نیاز و شرایط منطقه‌ای شعبی در مراکز استان و یا در مرکز بعضی از شهرستان‌ها و بخش‌ها و یا نمایندگی‌هایی در سایر مراکز تاسیس نماید. جمعیت استان دارای هیئت مدیره ای مرکب از مدیر عامل، رییس و خزانه‌دار و شعب دارای رییس شعبه و نمایندگی دارای مسئول دفتر خواهند بود که حدود وظایف و اختیارات آنها را شورای عالی مشخص خواهد نمود.

تبصره- مدیران عامل و سرپرستان شعب استان‌ها و شهرستان‌ها باید افراد مومن و ملتزم به اسلام و قانون اساسی بوده و قبل از انقلاب اسلامی از عوامل حزب منحله رستاخیز نباشند.

 ماده ۱۷ – منابع مالی جمعیت علاوه بر آنچه که قانون در گذشته مشخص نموده است عبارت است از:

۱- چهل و دو درصد از درآمد حاصل از حق الثبت اسناد رسمی.

۲- پنجاه و پنج درصد از محل درآمد یک درصد کارمزد ثبت سفارشات.

۳- یک ریال از هر مراسله سفارشی و بیمه اعم از داخله و خارجه و مبلغ دو ریال از هر امانت پستی اعم از داخله و خارجه و مبلغ دو ریال و نیم از هر تلگراف اعم از داخله و خارجه که به وسیله‌ی الصاق تمبر خیریه از فرستندگان دریافت می‌شود.

۴- اعانات، عواید و اموالی که در اجرای تصمیمات و مصوبات مراجع و سازمان‌های دولتی و شهری اختصاص به جمعیت داده می شود و همچنین اعانات مردمی و کمک‌های خارجی.

۵- کمک‌های دولت به منظور تامین منابع مالی کافی و تقویت و تحکیم نیروی جمعیت که باید همه ساله، ردیف اعتباری به عنوان اعانه در بودجه کل کشور منظور گردد.

۶- معادل یک درصد قیمت هر بلیط هواپیما و کشتی که از هر مسافر باید اخذ و به حساب جمعیت واریز گردد.  

تبصره- کمک‌های دولت که همه ساله در ردیف اعتباری به عنوان اعانه در بودجه کل کشور منظور می‌گردد، طبق این اساسنامه و مقررات و ضوابط خاص جمعیت به مصرف می‌رسد. دولت موظف است علاوه برمبلغ  فوق در شئون مختلف، بذل مساعدت و همکاری لازم را با جمعیت بنماید. 

ماده ۱۸– دولت موظف است کلیه وجوهی را که به موجب قانون تحت عنوان جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران وصول می‌نماید، به خزانه واریز و معادل آن ر‌ا در بودجه سال آینده به حساب جمعیت منظور دارد.

ماده ۱۹- کلیه اموال و دارایی‌ها واعتبارات جمعیت که از طریق عقود ناقله شرعی از قبیل وقف، صلح، هبه و امثال آن سابقاً و از این به بعد به تملک جمعیت در آمده و یا به وسیله جمعیت ایجاد و احداث شده است، کماکان در مالکیت جمعیت باقی مانده و کلیه مقررات و قوانینی که موجب تضییع حقوق شرعیه جمعیت شده باشد، لغو و بلا اثر خواهد بود.  

تبصره ۱- با حفظ مالکیت جمعیت، اداره موسسات بهداشتی درمانی و آموزش پزشکی کماکان به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی خواهد بود.

تبصره ۲- کلیه ارگانها، نهادها، ‌سازمانهای دولتی، نیروهای نظامی و انتظامی موظفند ظرف مدت یک سال از تصویب این قانون نسبت به تخلیه ساختمانها، ‌املاک و مستغلات جمعیت و تحویل آن اقدام نمایند. در غیر این صورت تصرف غیر قانونی محسوب گردیده و دادگاه خارج از نوبت نسبت به صدور حکم تخلیه مبادرت خواهدنمود.

ماده ۲۰- جمعیت و موسسات وابسته به آن و شرکت‌هایی که حداقل نود و نه در صد (۹۹درصد)‌ سهام آن‌ها متعلق به جمعیت باشد و  درآمدهای آن در راستای اهداف و وظایف جمعیت به مصرف برسد از پرداخت مالیات، عوارض، حقوق گمرکی، ‌سود بازرگانی، حق الثبت و هر گونه عوارض دیگر در مورد اموال، املاک،‌ مستغلات، وسائط نقلیه، کالاها و خودروهای اهدایی و کلیه خریدهای خارجی و واردات تجهیزات ضروری و حیاتی امداد و نجات معاف می‌باشد. جمعیت از پرداخت کلیه هزینه‌های دادرسی در تمام مراحل رسیدگی معاف است.

ماده ۲۱- برای مقابله با پیش آمدها و حوادث و تامین نیازمندی‌های آتی جمعیت همه ساله مبلغی معادل ۵ درصد کل بودجه سالیانه جمعیت به عنوان ذخیره احتیاط به حساب اندوخته جمعیت منظور می شود.

ماده ۲۲- خدمت در جمعیت افتخاری است. مگر در مورد پست هایی  که بنا به دلایل اداری و تشکیلاتی و یا به موجب قوانین و مقررات کادر ثابت و حقوق بگیرلازم داشته باشد. 

تبصره- جمعیت موظف است ظرف ۵ سال نیروهای زائد خود را بازخرید یا بازنشسته نموده و حتی المقدور از افراد داوطلب خدمت افتخاری  به صورت تمام وقت یا نیمه وقت استفاده نماید.

ماده ۲۳- امور استخدامی کارکنان اداری ثابت و حقوق بگیر جمعیت، تابع قوانین و مقررات استخدام کشوری است و مشاغل کارگری مشمول قانون کار خواهد بود. از نظر بیمه، کارکنان جمعیت تابع قانون تامین اجتماعی و مشمول ماده (۱۱۴) این قانون می باشند.

تبصره ۱- ضوابط سنی و مدت خدمت برای احتساب مستمری بازنشستگی کارکنان جمعیت قبل از موعد مقرر تابع ضوابط و مقررات قانون استخدام کشوری و تغییرات و اصلاحات بعدی آن خواهد بود.

حقوق بازنشستگی این افراد طبق تبصره ذیل ماده (۷۷) قانون تامین اجتماعی تعیین و به وسیله سازمان تامین اجتماعی برقرار و پرداخت می‌گردد. 

تبصره ۲- با توجه به شرایط جمعیت و تعدیل نیروی انسانی و استفاده از نیروهای داوطلب، افرادی که به استناد تبصره ماده (۲۲) اساسنامه بازنشسته می‌شوند نیاز به درخواست بازنشستگی نداشته و درصورت داشتن حداقل ۲۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه با احتساب مدت خدمت وظیفه بدون شرایط سنی با سنوات خدمت بازنشسته خواهند شد. 

تبصره ۳- نقل و انتقال کارکنان رسمی جمعیت به وزارتخانه‌ها و سایر سازمان‌ها و شرکت‌ها و موسسات دولتی و وابسته به دولت و بالعکس با احتساب سوابق خدمتی بلامانع است. 

ماده ۲۴- جمعیت در رسیدگی به تخلفات اداری کارکنان ثابت و حقوق بگیر مشمول قوانین و مقررات دولتی است.

ماده ۲۵- نحوه رسیدگی به اختلافات احتمالی فی‌مابین کارکنان و جمعیت را آیین نامه  استخدامی جمعیت پیش بینی خواهد نمود. به هر حال موضوع، از شمول قانون کار خارج است.

ماده ۲۶- شکایت از تصمیمات و اقدامات جمعیت مشمول قانون و مقررات دیوان عدالت اداری است.  

توضیحات:

۱- با توجه به بند الف ماده ۱۰ و شق ۵ بند ب ماده ۱۰ این اساسنامه، شورای عالی بالاترین مقام جمعیت هلال احمر می‌باشد که وظیفه معرفی دو نفر حائز شرایط جهت انتخاب به عنوان رئیس جمعیت به مقام محترم رئیس جمهور را دارا می‌باشد، بنابراین حکم تأیید وزارت بهداری (سابق) مندرج در قسمت آخر ماده فوق الاشاره و مفاد تبصره ۴ قانون مذکور منتفی می‌باشد. 

۲- بر اساس تبصره ۴ ماده واحده قانون وظایف و مسئولیت های جمعیت هلال احمر رئیس جمعیت با پیشنهاد وزیر بهداری و تایید هیئت وزیران و با حکم وزیر مذکور به این سمت منصوب ویا عزل می‌شود.

۳- منابع مالی جمعیت در گذشته که در ماده ۱۷ این اساسنامه بدان اشاره شده به شرح ذیل بوده که از اساسنامه داخلی جمعیت شیر و خورشید سابق مصوب ۱۳۵۳ هیات مرکزی جمعیت استخراج و ذیلا به چاپ رسیده است: 

الف) دارایی‌های موجود جمعیت و عواید آن‌ها. 

ب) عضویت اعضا جمعیت

ج) وجوه و اموال اهدایی نیکوکاران اعم از وقف، وصیت، صلح، هبه و امثال آن‌ها

د) وجوه و اموالی که از طریق استمداد ملی یا برگزاری جشن‌ها و مراسم و هفته‌های مخصوص جمعیت و سازمان‌های وابسته به آن یا فروش‌های خیریه و مواردی از این قبیل عاید جمعیت می‌شود.

ه) وجوه و اموالی که در موقع بروز حوادث و سوانح به صورت کمک‌های داوطلبانه مردم و سازمان‌ها و موسسات دولتی و خصوصی یا بین المللی به جمعیت اهدا می‌شود.

و) اعانات یا عواید و اموالی که در اجرای تصمیمات انجمن‌های شهر و شهرستان و استان و شهرداری و امثال آن به جمعیت اختصاص داده می‌شود.

ز) سپرده‌ها و سهام و سرمایه‌های جمعیت و سازمان‌های وابسته به آن، در بانک‌ها، شرکت‌ها و موسسات بازرگانی و انتفاعی و درآمد آن‌ها.

ح) اعانات دولت و عوایدی که بر اساس قوانین مصوب مجلس تحصیل می‌شود.

۴- به استناد تبصره ۳ ماده ۵ و متن ماده ۱۰ قانون اصلاح موادی از برنامه سوم توسعه، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و چگونگی برقراری و وصول عوارض و سایر وجوه از تولید کنندگان کالا ارائه دهندگان خدمات و کالاهای وارداتی (تجمیع عوارض) کلیه معافیت‌ها، تخفیف‌ها در خصوص عوارض و وجوه دریافتی شهرداری‌ها لغو گردید  که جمعیت نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشد و از تاریخ اجرای قانون مذکور (۸۲/۱/۱) موظف به پرداخت عوارض شهرداری‌ها می‌باشد، لکن معافیت جمعیت در خصوص موارد اشاره شده در ماده ۲۰ قانون اساسنامه به قوت خود باقی است. ﻻزم به یادآوری است که از تاریخ ۸۷/۷/۱ قانون مالیات بر ارزش افزوده جایگزین قانون تجمیع عوارض گردیده است.

۵- متن ماده ۱۱۴ قانون تامین اجتماعی: ضوابط سنی و مدت خدمت برای احتساب مستمری بازنشستگی کارکنان سازمان قبل از موعد مقرر تابع ضوابط و مقررات قانون استخدام کشوری و تغییرات و اصلاحات بعدی آن خواهد بود. حقوق بازنشستگی این افراد برابر با متوسط حقوق و مزایای دریافتی دو سال آخر خدمت که ماخذ پرداخت حق بیمه بوده است، می‌باشد.

۶- متن ماده ۷۷ قانون تامین اجتماعی: میزان مستمری بازنشستگی عبارت است از یک سی و پنجم متوسط مزد یا حقوق بیمه شده ضرب در سنوات پرداخت حق بیمه مشروط بر آنکه از صدرصد متوسط مزد یا حقوق تجاوز ننماید.

۷- به موجب قانون اصلاح موادی از قانون اساسنامه جمعیت مصوب ۲۲ اسفند ۱۳۷۴ مهلت مقرر در ماده ۲۲ برای مدت ۵ سال تمدید گردیده است.