یکی از مهم‌ترین مباحث مطرح در انواع فعالیت‌ها و شغل‌ها، شفافیت و پاسخگویی است.
کاربرد عملی این دو واژه در فعالیت‌های ترویجی و اجتماعی نیز بسیار مهم است. در این نوشتار با تعدادی از راه‌های پاسخگو کردن سازمان‌های مردم‌نهاد ، ابعاد و تاثیرگذاری آن آشنا می‌شویم. رعایت این موارد در کمپین‌ها و پویش‌های ترویجی نیکوکارانه نیز لازم و ضروری است.
در چند دهه اخیر موسسات خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد در زمینه توسعه اجتماعی و اقتصادی بسیار فعال شده و نقش بزرگی در فراهم کردن خدمات اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی جامعه ایفا کرده‌اند.
روند رشد این نهادها به عنوان بازیکنان مهم در تغییر سیاست‌های دولتی و فراهم کردن خدمات ضروری، پدیده جهانی بوده است. نهادهای ملی و بین‌المللی توانایی این موسسات را برای عملکرد موثر در محروم‌ترین نقاط دنیا تحسین می‌کنند، به خصوص زمانی‌که عناصر دولتی و خصوصی در انجام وظایف خود کوتاهی کرده‌اند یا ناکام مانده‌اند.
با گسترش تاثیر موسسات خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد، پاسخگو بودن و مشروعیت این سازمان‌ها بیش از پیش مطرح است. بنابراین ضرورت پاسخگو بودن این موسسات بیشتر نمود خواهد داشت. در این نوشتار در ابتدا با معنا، ابعاد و اهمیت پاسخگو بودن سازمان‌ها و سپس برخی شیوه‌های پاسخگویی آن‌ها، آشنا خواهیم شد.
ابعاد پاسخگویی
کارشناسان چهار بُعد پاسخگویی را این‌چنین تشریح می‌کنند:
پاسخگویی به سوی بالا
سازمان‌ها باید به اهداکنندگان، سرمایه‌گذاران و ارکان دولتی خود پاسخگو باشند تا نشان دهند چگونه از منابع اهدا شده، استفاده می‌کنند.
پاسخگویی افقی
پاسخگویی به شرکا، همکاران و سازمان‌های مردم‌نهاد دیگر
پاسخگویی افقی شامل بِه‌سازی مشارکت و همکاری با سازمان‌های دیگر هم می‌شود.
پاسخگویی به سوی پایین
اهدا کنندگان و سرمایه‌گذاران با اهداف خاصی، پول و منابع دیگر را در اختیار موسسات قرار می‌دهند، بنابراین موسسات و سازمان‌ها برای بهبود اوضاع ذینفعان مسئولیت پاسخگویی به آن‌ها را دارند.
علاوه بر پاسخگو بودن به ذینفعان، موسسات باید سعی کنند آن‌ها را در پروژه شریک کنند تا بتوانند بهترین راه بهبود اوضاع را آن‌ها به موسسات نشان دهند.
پاسخگویی درونی
یکی از مهم‌ترین ابعاد پاسخگویی، پاسخگویی درونی است که اهداف سازمانی را برای هریک از اعضا مشخص و طبق اهداف، فعالیت‌ها صورت می‌گیرد.
این پاسخگویی نشان می‌دهد که موسسات و سازمان‌ها، استانداردهای اخلاقی و سیستم اداری خوبی دارند که با ارزش‌های سازمانی هماهنگ هستند. در صورتیکه بسیاری از سازمان‌ها برای پاسخگویی به عناصر خارج از سازمان اهمیت بیشتری قائل می‌شوند و به ابعاد دیگر پاسخگویی کمتر توجه می‌کنند.!!
اهمیت پاسخگویی
شاید اکنون شما به عنوان یک سازمان مردم‌نهاد یا موسسه خیریه، با خود بگویید که خیلی وقت است سازمان ما در سطح بالایی کار می‌کند و هیچ‌وقت هم نگران این نبوده‌اید که سازمان شما چقدر پاسخگویی دارد و حالا از خود بپرسید که چرا الان باید عملکرد سازمانی خود را تغییر دهم؟ولی به واقع پاسخگو بودن چه اهمیتی دارد :
- بهبود روابط با اهداکنندگان و سرمایه‌گذاران اجتماعی
بیشتر اهداکنندگان و سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند که با سازمان‌هایی کار کنند که سیستم حسابداری شفاف و قوی دارند.
بیشتر بدانیم : «جلب مشارکت سرمایه‌گذاران در پروژههای اجتماعی» چگونه صورت می‌گیرد؟
- اطمینان خاطر مالی
با داشتن سیستم حسابداری خوب، سازمان‌ها می توانید مطمئن باشید که پول سازمان به طور درستی استفاده می‌شود و از نظر مالی اطمینان خاطر خواهید داشت.
- مشارکت بیشتر اجتماعی
ذینفعان از همکاری با سازمان‌هایی که نشان داده‌اند شفافیت عملکردی دارند، بیشتر استقبال می‌کنند.
- تسهیل همکاری با سازمان‌های دیگر
حسابداری شفاف، توسعه همکاری و تعامل سازمان‌ها با یکدیگر را آسان‌تر می‌کند.
- بهبود شرایط کاری
وقتی سازمانی قابل اعتماد باشد، کسانیکه با آن‌ها کار می‌کنند، احساس بهتری دارند و در کیفیت کارشان نیز تاثیر مثبتی دارد.
- بهبود کیفیت کار
ابزارهای پاسخگویی، به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا فعالیت‌های خود را بهتر بررسی کرده و بتوانند کیفیت کار خود را افزایش دهند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند، موسساتی که مکانیزم‌های سامان‌یافته‌تری دارند، بهتر می‌توانند در عملکرد خود تغییر ایجاد کرده و موثرتر فعالیت کنند.
مکانیزم‌های پاسخگویی
در این قسمت با ابزارهایی برای شفافیت و پاسخگویی بهتر موسسات خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد آشنا خواهیم شد.
ثبت مدارک سازمانی
مطمئن شدن از اینکه سازمان مردم‌نهاد در چارچوب قانونی صحیحی ثبت شده است.
ثبت مدارک سازمانی ممکن است در پاسخگو بودن موسسات تاثیر آن‌چنانی نداشته باشد، اما برای هم‌کنشی با ارکان دولتی و اهدا کنندگان بسیار مهم است و شانس دسترسی به منابع مالی و سایر منابع را افزایش می‌دهد.
اعتبار بخشی و صدور گواهی‌نامه
گواهینامه‌ها از سوی گروه و سازمانی خارج از تشکیلات خود موسسه خیریه صادر می‌شوند و بیان می‌کنند که موسسه خیریه در عملکرد و سازمان‌دهی خود به چه میزان از استانداردهای روز پیروی می‌کند یا سازمان معتبری است.
گزارش‌های سالیانه
انتشار گزارشات سالیانه، بهترین راه برای این است که موسسات نشان دهند مسئولانه به تعهدات خود عمل می‌کنند. گزارشات سالیانه به طور جزئی فعالیت‌های سازمانی را در سالی که گذشت تشریح می‌کنند.
از عکس‌ها و گرافیک‌های مناسب جهت نشان دادن فعالیت‌های موسسه نیز می‌توان استفاده کرد.
گزارش‌های مالی
شیوه مهمی که برای نشان دادن بهبود در شفافیت عملکردی هر سازمانی، این است که گزارش‌های مالی خود را به طور مستمر به روز نگه دارند. این گزارشات به طور واضح خرج و در‌آمد سازمان را به صورت ماهیانه، سه ماهه و سالیانه نشان می‌دهند.
نیکوکاران، خیّرین و سرمایه‌گذاران به سازمان‌هایی که بطور مستمر گزارشات مالی خود را منتشر می‌کنند، اطمینان بیشتری دارند.
گزارشات مالی منظم و به روزرسانی شده در هر موسسه و سازمانی، نشانگر شفافیت عملکردی آن است.
حسابرسی توسط شخص ثالث
بسیاری از موسسات و سازمان‌های مردم‌نهاد از حسابرسی توسط کارشناسان خارج از سیستم خود برای بررسی اوضاع مالی-سازمانی خود استفاده می‌کنند.
این حسابرسی‌ها به موسسات کمک می‌کند تا متوجه شوند که آیا عملکرد آن‌ها با استانداردهای روز، همخوانی دارد یا خیر.
تبلیغ و اطلاع‌رسانی فعالیت‌های موسسه
موسسات می‌توانند از مطبوعات و اینترنت برای ترویج و تبلیغ فعالیت‌های خود استفاده کنند. این موضوع علاوه بر اینکه سبب خواهد شد تا طیف وسیعتری از افراد با فعالیت‌های موسسه آشنا شوند، در توسعه و پیشرفت موسسه نیز تاثیرگذار خواهد بود.
ایجاد و تنظیم مقررات داخلی برای موسسه
ایجاد مقررات برای ثبت مدارک و گزارش‌های داخلی یکی از بهترین راه‌ها برای بهبود پاسخگو بودن موسسات است. بدین صورت‌که موسسات هر سه ماه یک بار فعالیت‌های خود را حسابرسی و گزارشات آن را منتشر کنند.
بررسی بازخورد ذینفعان
بازخوردهای ذینفعان درباره پروژههای سازمانی بسیار مهم می‌باشد و می‌باید از آن‌ها برای کسب نتایج بهتر استفاده کرد.
راه‌های ارتباطی و اطلاعات تماس
موسسات باید از اینکه که اطلاعات تماس آن‌ها در وب‌سایت، سربرگ، شبکه‌های اجتماعی و سایر ابزار ارتباطی صحیح می باشد، اطمینان حاصل نمایند.
به‌طور مثال اگر آدرس دفتر موسسه‌ای تغییر کرده است، به تمام شبکه کاری خود اطلاع دهند.
توسعه کانال‌های ارتباطی
با توسعه کانال‌های ارتباطی موسسات می‌توانند داستان فعالیت‌های خود را با گروه‌های بزرگ‌تر و افراد جامعه به اشتراک بگذارند. این کار با معمولا ترویج اخبار سازمانی از طریق نوشتن بیانیه، بلاگینگ، خبرنامه‌ها، مجلات و استفاده از شبکه‌های اجتماعی صورت می‌گیرد.
همکاری با گروه‌ها و سازمان‌های شناخته شده
همکاری با گروه‌های سرشناس و پایدار کمک می‌کند که موسسات کوچک و نوپا نیز شناخته شوند.
شرکت در رقابت‌های اجتماعی
نقل داستان فعالیت‌ها و اطلاع‌رسانی موفقیت‌های موسسه در دریافت جایزه یا قدردانی رسمی در رقابت‌های اجتماعی، بسیار تاثیر دارد. از این راه هم موسسه معرفی می‌شود و هم دریافت جوایز و ... نشانی از پاسخگویی آن موسسه خواهد بود.
تحقیق و بررسی قبل از همکاری با سازمان‌ها یا گروه‌های دیگر
موسسات می‌باید قبل از همکاری با سازمان‌های دیگر درباره آن‌ها حتما تحقیق اساسی انجام دهند تا مطمئن شوند که شریک و همکار معتبر و قابل اعتمادی است.
عمومی‌سازی اسامی هیات مدیره موسسه
کارشناسان توصیه می‌کنند که موسسات اسامی اعضای هیئت مدیره خود را به صورت عمومی منتشر کنند و هر تغییری در ترکیب این هیئت را بلافاصله در فهرست اعضا، منعکس کنند.
تعیین ناظر و ارزیاب فعالیت‌های سازمان
بسیاری از سازمان‌های اجتماعی، گروه‌های مستقلی تشکیل می‌دهند که نتایج کارهای سازمان را زیر ذره‌بین برده و اثر فعالیت‌های سازمانی را ارزش‌یابی می‌کند.
این شیوه برای موسسات خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد نیز کارساز است.
جذب سرمایه به صورت اخلاقی
بسیار ضروری است که موسسات از شیوه‌های شفاف و اخلاقی برای جذب منابع مالی و معنوی خود استفاده کنند و همه فعالیت‌های خود را به خیّرین و نیکوکاران، گزارش دهند.
اخیراً پاسخگو بودن موسسات خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد، مسئله داغ و بحث برانگیزی در جامعه شده است و در آینده نزدیک نیز معیار مهمی برای سنجش نحوه مدیریت حساب
موسسات خواهد بود.
تا به حال فقط موسسات و سازمان‌های بین‌المللی از شیوه‌های ذکر شده در این نوشتار برای افزایش پاسخگو بودن خود استفاده کرده‌اند، اما به زودی از سازمان‌های کوچک‌تر نیز این توقع می‌رود.
دیدگاه خود را بنویسید