کودکان و نوجوانان برای مقابله با افراد متجاوز و آزارگر، نیازمند مهارت نه گفتن و اعتماد بــه نفس هســتند. خانواده‌ها باید فرزندپروری مؤثری داشته باشند و مهارت‌های زندگی و اجتماعی را به فرزندانشان بیاموزند یا اگر نمی‌دانند چگونه این کار را انجام دهند از متخصصان بهره بگیرند.
در حال حاضر برای این آموزش، محتوایی همراه با بازی و فعالیت‌های فرحبخش طراحی شده که بچه‌ها با مواجهه با آن، متعجب نشوند و عرف اجتماعی رعایت شود.
همزمان آموزش این طرح در مدرسه‌ای در شمال شهر تهران، طرح در خانه‌های کودک شوش و ناصرخسرو نیز اجرا شد و در سال 92 جایزه یونیسف را دریافت کرد و من به‌عنوان پژوهش‌گر برتر حوزه کودک در جشنواره پژوهش مددکاری اجتماعی که توسط انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران برگزار شد، شناخته شدم. این طرح شامل چهار مرحله است که در ادامه با آن، بیشتر آشنا می‌شوید...
سناریوی اندام خصوصی و لمس ممنوعه
1. اندام‌های خصوصی کدامند؟
این آموزش به صورت تفکیک شده برای دختران و پســران انجام می‌شــود. شــیوه کار به این ترتیب اســت که در جلســه اول کودکان نقاشی می‌کشند، نقاشــی کشــیدن برای کــودکان جذاب اســت و ما توجه‌شــان را به اندام‌های مختلف بدن انسان در نقاشی‌هایشــان جلب میکنیم.
جلسه دوم نوبت بــازی اســت. در این بازی هر نفر باید اســم یکی از اندام‌هایش را بگوید و کسی که اندام تکراری بگوید از بازی خارج می‌شود.
اوایل که ما این کار را شروع کرده بودیم، در ســال 89 هیچ کودکی از اندام‌های خصوصــیش نام نمی‌برد، اما الان کــم و بیش می‌گویند. در هر دو صورت انتهای این بازی شروع خوبــی بــرای ماســت.
همینطــور کارکردهــا را نــام می‌بریم. برای مثال با چشم می‌بینیم، با گوش می‌شنویم، عضــوی از بدن هم وجود دارد که مایعات اضافی و آب و شــیری را کــه خورده‌ایم و بــدن، دیگر لازم نــدارد از بدن خارج می‌کند و چون اینجا مدرســه اســت، اســم علمی این اندام را یــاد می‌گیریم که اندام تناســلی اســت.
با معرفی ســینه به دختران به‌عنــوان عضوی کــه در آینــده خواهند داشــت و کارکردش شــیر دادن به کودک اســت، کارکرد این اندام‌هــا را عادی می‌کنیــم و در نهایت می‌گوییم چون این اندام‌ها همیشــه پوشیده هستند و نباید دیــده شــوند و هــر جایــی از ایــن اندام‌هــا حــرف زده نمی‌شــود، مــا برای اینکــه اسمشــان را نبریم اسمشان را می‌گذاریم اندام‌های خصوصی.
2. انواع لمس‌ها؛ خوب، بد، ممنوعه
جلســه سوم آموزش همراه با انواع بازی‌هاست. کــودکان به یکدیگر دســت می‌دهنــد یا همدیگر را نــوازش می‌کننــد، خوشــحال می‌شــوند و می‌خندنــد.
پس یاد می‌گیرند اســم این «لمس خــوب» اســت. سپس، از مصادیــق «لمــس بــد» می‌پرســیم، اینکــه وقتــی بعضــی دانش‌آموزان همدیگر را می‌زنند چه شــکلی می‌شوند؟
پاسخ می‌شنویم که ناراحت می‌شوند و گریه می‌کنند. امــا نکتــه اساســی را اینطــور بهشــان توضیــح می‌دهیــم؛ لمــس دیگــری اســت کــه اگــر بــرای بچــه‌ای اتفاق بیفتد، می‌ترســد، تعجب می‌کند و آن زمانــی اســت که بعضی‌ها میروند ســمت کودکان و می‌خواهند اندام‌های خصوصیشــان را لمــس کنند.
این لحظه‌ایســت کــه یک کلاس 40 نفــره در ســکوت فــرو می‌رود. من مــواردی را بارها دیــده‌ام که چهره بچه‌ای درهم می‌رود و بعدا که با او مصاحبه کرده‌ام و فهمیده‌ام مورد سوءاســتفاده قــرار گرفته است.
البتــه اســتثنائات لمــس اندام‌های خصوصــی مثل حمام کــردن بچه‌های کوچک، معاینــه پزشــک و آمپــول زدن را هــم توضیــح می‌دهیــم.
در ادامــه ایــن جلســه می‌گوییم باید از لمس ممنوعــه اندام‌های خصوصی مراقبت کننــد، همانطــور کــه مراقبنــد مداد در چشــم و گوششــان نرود. انتهای این جلســه هم نقاشی و بازی را داریم که از فشــار این دانســته‌های جدید کم شود.
غزاله مسعودی؛ مددکار اجتماعیِ برگزیده در حوزه کودکان را بشناسیم.
3. چطور مراقبت کنیم
جلســه چهــارم را با این ســؤال آغــاز میکنیم که اگر کســی خواست اندام خصوصیشان را لمس کنــد چه می‌کنند؟
پاســخ‌ها کودکانه اســت که با دمپایی می‌افتیم دنبالش. توضیح می‌دهیم که بایــد به آن فرد بفهماننــد او می‌داند که نباید به اندامش دست زده شود.
پس باید به چشمانش نــگاه کنــی و بلنــد بگویــی «تــو حــق نــداری بــه اندام‌هــای خصوصی من دســت بزنــی!»
گفتن این جمله را همه به شــکل یــک نمایش و بازی تمرین می‌کنند که ببینیم چه کســی از همه بهتر می‌گویــد. نکته دیگر این اســت که کــودک بداند ایــن افــراد در جــای خلــوت ســراغش میروند؛ کلاس یــا اتــاق خالــی و حتی ســرویس مدرســه و...
پــس، بعــد از گفتــن این جمله بایــد محل را ترک کنند بروند جایی که دیگران هســتند. سیل ســئوالات اینجا ســرازیر می‌شــود که اگر نگذاشت بــروم، اگر در قفل بود و....
در این مســیر آموزشــی تک تک این ســئوالات پیش‌بینی شــده کــه بنا به شرایط و ســن و... آموزشگر پاسخش را می‌داند.
بعد از اینکه این ســئوالات تمام شــد کودکان باید بداننــد کــه بایــد بزرگتــر مطمئنــی را در جریــان بگذارند و اگر فرد آشــنا باشــد که اکثرا هم هســتند، کودکان نگران نباشند کــه وجهــه او خــراب شود.
پــس بایــد به کودکان بگوییــم اگــر بــه بزرگتــری اطـلـاع دهند، بزرگتــر بــه آن فرد هم که مریض اســت کمک خواهد کرد. شــماره 123 اورژانــس اجتماعــی و 110 پلیس را هم بچه‌هایی که بزرگتر مورد اعتمادی اطرافشان ندارند، می‌گوییم تا حفظ کنند.
4. آشنایی با روش‌های فرد آزارگر
جلســه پنجــم با نمایــش همــراه اســت. می‌دانیم که آزارگرهــا یــا بــا تســلط بــه زور، رشــوه دادن، تهدیــد و ترســاندن، تطمیــع یا گیــج کردن کــودکان کارشــان را انجام می‌دهند.
به کودکان باید اطمینان داد اگر با زور این اتفاق برایشان افتاد، مطمئن باشند که تقصیر آنها نیست و به خانواده اطلاع دهند.
گول اینکه عروسک یا خوراکی بگیرند را نخورند. گاهی هم کودک نمی‌فهمد فــرد آزارگــر چه می‌گوید، چــه نیتی دارد و چه اتفاقــی دارد می‌افتــد. مثـلا بیا کشــتی بگیریم، یــا دکتر بازی کنیــم، کودک متوجه نمی‌شــود اما فرد لذتش را می‌بــرد.
بعد از آن کودکان گروه‌بندی می‌شوند. خودشان سناریوهای مختلفی در مکان‌های متفاوت می‌چینند و هر کسی نقشی را بازی می‌کند.
بچه، فردآزارگر، پدر، مادر، مربی و.... نمایش‌ها را با خنده و خوشحالی اجرا می‌کنند. اتفاقی که در این اجــرا می‌افتد این اســت کــه اطلاعات بــا این فعالیت فرحبخش که برایشان جالب است، در ذهنشان کاملاً تثبیت می‌شــود.
مــا پژوهش‌هایی را انجــام دادیه‌ام که به ما نشــان می‌دهد ایــن آموزش‌ها بعد از مدتــی کاملاً یاد سپاری دارند و بازخوردهای مثبتی هم از خانواده‌ها گرفته‌ایم.
بعد از این آموزش، کودکان به این موضوع حســاس می‌شــوند و برخی برای مشــاوره می‌آیند و از آنچه برایشان اتفاق افتاده، صحبت می‌کنند.
به طور مثال یک کودک 10 ساله می‌گوید من و پسرخاله‌ام همدیگر را می‌بوســیدیم. یــا دیگــری از لمــس شــدن توســط فروشــنده ســوپر مارکت نزدیــک منزل یا درخواســت همکلاســی یا برادر برای نشــان دادن اندام خصوصی یــا اجبار به تماشــای اندام خصوصی یک آشــنا حرف می‌زنند.
حتی بواسطه این آموزش، مادرانی مراجعه کرده‌انــد که در کودکی مورد سوءاســتفاده جنســی قرار گرفته‌اند. بنابراین این آموزش‌ها و مشاوره‌ها می‌تواند از خیلی اتفاقات دیگر جلوگیری کند.
از آنجاکه کودکان و نوجوانان به عنوان سرمایههای غنی برای آینده به شمار میروند. این قشر آسیب‌پذیر به تناسب دوره‌های رشدی و ویژگی‌های روانی_اجتماعی سن خویش، باید آموزش‌های لازم را از خانواده و مدرسه در زمینه مراقبت از خود بیاموزند.
دیدگاههای بازدیدکنندگان
باران
بسیار آموزنده بود, مرسی
1884 روز پیش ارسال پاسخ